1461 yılında Osmanlı tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri gerçekleşti: Trabzon’un fethi. İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmed, Anadolu’daki siyasi bütünlük ve Karadeniz hâkimiyetini sağlamlaştırmak amacıyla Trabzon’u Osmanlı topraklarına katmayı hedefledi. Karadeniz’in doğusunda Bizans’ın son kalıntısı sayılan Trabzon Rum İmparatorluğu, yaklaşık üç yüzyılı aşkın süredir bağımsızlığını sürdürüyordu. Ancak Osmanlı’nın güçlenmesi ve stratejik politikaları, Trabzon’un teslim olmasını kaçınılmaz hâle getirdi.
 |
| Trabzon'un Fethi |
Trabzon Rum İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı
1204’te Latinlerin İstanbul’u işgali sonrasında Komnenos Hanedanı tarafından kurulan Trabzon Rum İmparatorluğu, Karadeniz’in doğusunda varlığını sürdürdü. Şehir, dağlarla çevrili ve savunmaya elverişli bir konumdaydı. Ceneviz ve Venedik tüccarlarıyla kurulan ekonomik ilişkiler, imparator
luğun canlılığını sürdürmesine katkı sağlıyordu. Ancak 15. yüzyılda Osmanlı’nın Anadolu’daki siyasi birliği sağlamaya başlamasıyla Trabzon izole bir konumda kaldı. Bu durum, şehrin Trabzon’un Osmanlı tarafından fethi için kritik bir hedef olmasını sağladı.
Trabzon, sadece askeri açıdan değil, kültürel ve ekonomik açıdan da önemliydi. Şehrin limanı, Karadeniz ticaret yollarının merkezindeydi ve çevresindeki dağlık bölgeler doğal bir savunma sağlıyordu. Bu yüzden Trabzon’un alınışı, Osmanlı açısından stratejik bir hamle anlamına geliyordu.
Fatih Sultan Mehmed’in Stratejik Hedefi
İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmed, Bizans’ın son kalıntılarını ortadan kaldırmak ve Karadeniz’i tamamen Osmanlı hâkimiyetine almak istedi. Bu bağlamda Trabzon’un 1461’de ele geçirilmesi, Osmanlı için yalnızca bir şehir kuşatması değil, devlet politikası olarak büyük önem taşıyordu.
Trabzon’un önemi şunlardı:
Karadeniz ticaret yollarının kontrolü
-
Doğu sınırlarının güvence altına alınması
-
Avrupa devletlerinin (Ceneviz, Venedik) nüfuzunu sınırlamak
-
Akkoyunlu ile olası ittifakları önlemek
Bu hedefler, şehrin hem diplomatik hem de askeri olarak izole edilmesini gerektiriyordu.
Hazırlık Süreci
Fatih Sultan Mehmed, 1456’dan itibaren bölgedeki Osmanlı hâkimiyetini pekiştirdi. Tokat, Amasya ve Gümüşhane hattını güvence altına aldı, bölgedeki Türkmen beyleriyle ittifaklar kurdu. Bu adımlar, Trabzon’un dış destekten yoksun kalmasını sağladı. Aynı zamanda Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın iç sorunlarla uğraşıyor olması, Trabzon Rum İmparatorluğu’nu yalnız bıraktı.
Osmanlı’nın Karasal Hazırlığı
Kara ordusu, Tokat ve Amasya üzerinden Trabzon’a yönlendirildi. Dağlık ve zorlu araziler, ordunun ilerlemesini güçleştirirken, Osmanlı stratejisi sayesinde şehrin moralini bozmayı başardı. Ordunun disiplinli ilerleyişi ve çevredeki kalelerin Osmanlı’ya bağlanması, kuşatma öncesi Trabzon’un izolasyonunu garantiledi.
Diplomatik İzolasyon ve Akkoyunlu Faktörü
Uzun Hasan’ın Akkoyunlular üzerindeki baskısı ve Trabzon Rum İmparatorluğu’nun çevresinde destek bulamaması, Osmanlı kuşatması öncesi kritik bir avantaj sağladı. Diplomatik izolasyon, şehrin teslim sürecini hızlandıran önemli bir unsurdu.
1461 Trabzon Seferi: Kuşatma ve Strateji
Fatih Sultan Mehmed, Trabzon kuşatmasını hem kara hem deniz kuvvetleriyle eş zamanlı yürüttü. Bu, Osmanlı askeri stratejisinin ileri düzey bir örneğiydi.
Kara Ordusunun İlerlemesi
Kara ordusu, Tokat ve Amasya üzerinden Trabzon’a yöneldi. Dar geçitler ve sarp dağlar ordunun ilerlemesini yavaşlatırken, disiplinli ve organize bir ilerleyiş şehrin moralini sarstı. Şehir halkı, ordunun hızlı ve planlı ilerleyişi karşısında paniğe kapıldı.
Donanmanın Limanı Kuşatması
Karadeniz’den gelen Osmanlı donanması, Trabzon Limanı’nı kapatarak şehrin dış yardımlarını engelledi. Limanın kontrol altına alınması, şehrin uzun süre dayanmasını imkânsız hâle getirdi. Donanmanın koordineli hareketi, kara ordusuyla birlikte Trabzon’un çevresini tamamen sararak psikolojik üstünlük sağladı.
Psikolojik ve Stratejik Etkiler
Kuşatma süresince IV. David diplomatik yollarla zaman kazanmaya çalıştı. Ancak hem kara hem denizden uygulanan baskı ve halk üzerindeki moral etkisi, teslim sürecini hızlandırdı. Osmanlı kuşatmasının ciddiyeti, şehrin direncini zayıflattı.
 |
| Trabzon'un Fethi |
Trabzon’un Düşüşü ve Teslimi
Kuşatma yaklaşık bir ay sürdü ve Osmanlı topçusunun surlarda açtığı gedikler, şehrin savunmasını kırdı. 15 Ağustos 1461’de Trabzon resmen Osmanlı kuvvetlerine teslim oldu.
Teslim Şartları
-
Halkın can ve mal güvenliği korunacak
-
Kiliseler zarar görmeyecek
-
Rum ileri gelenleri İstanbul’a götürülecek
Bu şartlar, hem siyasi hem de sosyal istikrarın korunmasını sağladı ve fetih sonrası şehirde huzur tesis edildi.
Fethin Sonuçları: Karadeniz’de Yeni Dönem
Karadeniz Osmanlı Gölü Hâline Geldi
Trabzon’un alınmasıyla Osmanlı, Karadeniz’in güney ve doğu kıyılarında hâkimiyetini pekiştirdi ve ticaret yollarını tamamen kontrol altına aldı.
Doğu Sınırları Güvence Altında
Akkoyunlularla olan rekabet dengelendi, Osmanlı’nın doğu politikaları güç kazandı.
Ticaret ve Ekonomi
Trabzon Limanı, kısa sürede Karadeniz ticaretinin merkezi hâline geldi ve bölgedeki ekonomik faaliyetler Osmanlı kontrolüne geçti.
Kültürel ve Dini Yapıların Korunması
Fetih sonrası Fatih Sultan Mehmed, kiliselerin zarar görmemesi ve halkın güvenliği konusunda titizlik gösterdi. Bu yaklaşım, bölgedeki çok kültürlü yapının korunmasını sağladı.
Çok Kültürlü Yapı
Fetih sonrası şehirde Rum ve Türk nüfus bir arada yaşadı; sosyal yapı uzun yıllar boyunca istikrarını korudu.
Karadeniz'de Hakimiyet
Trabzon’un 1461’de Osmanlı tarafından fethi, Karadeniz hâkimiyetini pekiştiren, Bizans’ın son kalıntılarını ortadan kaldıran ve Anadolu’nun bütünlüğünü sağlayan büyük bir başarıdır. Fatih Sultan Mehmed’in askeri dehası, stratejik planlaması ve diplomatik zekâsı sayesinde gerçekleştirilen bu fetih, yalnızca bir şehrin alınması değil, yeni bir dönemin başlangıcıdır.
Yorum Gönder